г.Чэрвень.
Прыстрэлка.
Аднойчы ў васьмідзесятыя, калі нас, выпускнікоў універсітэта пяцьдзесят пятага года, было яшчэ многа, амаль усе, мы наладзілі сустрэчу ў рэстаране гатэля «Планета». Тады ж сфатаграфаваліся перад манументам «Горад-герой Мінск». А потым адны з нас пачалі выязджаць у замежжа, а іншыя — пакідаць беззваротна гэты свет. І вось што я заўважыў: усе памерлыя на здымку злева, а мы з Мечыкам — самыя маладыя на курсе — справа. Калі і далей так пойдзе, то мы з ім апошнія з курса пакінем гэты свет. І раптам адыходзіць Мечык, на два месяцы маладзейшы за мяне… Толя Хаткевіч (мы ж фізікі — артылерысты, афіцэры запасу) даў такое тлумачэнне: «Смерць вядзе прыстрэлку. Недалёт… пералёт… Урэшце яна поўнасцю выканае сваю баявую задачу, не сумнявайся».
Крама «Партактыў»
Гэтаму аднапавярховаму цаглянаму будынку больш за сто гадоў. Ён на плошчы, у самым пачатку вуліцы Карла Маркса. Цяпер тут крама «Шарм», дзе прадаюць галантарэйныя і парфюмерныя тавары.
А пасля вызвалення горада ад фашыстаў, калі аднавілася савецкая ўлада, у гэтай краме адпускалі «каму трэба» тавары амерыканскай вытворчасці. Злучаныя Штаты Амерыкі, хоць доўга і не адкрывалі другога фронта, але ўсё ж моцна, праўда не дарэмна, дапамагалі Савецкаму Саюзу. Самалёты, караблі, аўтамабілі, метал для танкавай брані, выбухоўка, харчы, адзенне. Пяцімільённай арміі хапіла б на тры гады! Што якое перападала і мірнаму насельніцтву. У згаданай краме да самай столі ляжалі вялізныя кардонныя каробкі, пакрытыя парафінам. Сюды прыходзілі ці прыязджалі розныя начальнікі або члены іх сем’яў, так званы «партактыў» (таму і крама, на якой не было ніякай вывескі, атрымала ў народзе такую назву). І па пэўнаму спіску яны атрымлівалі гэтыя самыя таямнічыя каробкі. Нам, галодным гарадскім дзецям, было цікава даведацца — а што там у іх. Але, як толькі мы заходзілі ў краму, нас адтуль хуценька выправаджвалі.
Аднойчы (на вялікі жаль, толькі аднойчы) нехта з высокапастаўленых бацькоў прэзентаваў (ці можа прадаў) маёй маці, настаўніцы матэматыкі, адну такую каробку. І чаго там толькі не было! Такога смакоцця я ніколі раней не бачыў, ды і потым не сустракаў шмат гадоў… Свіная тушонка, тушонка з ялавіччыны, згушчонае малако, плаўлены сыр, жавальная гумка і іншае. Адзін раз у жыцці пашанцавала. А гэты самы «партактыў» спажываў такое пастаянна… Бог няроўна дзеле…
Пуцёўкі
Мая маці толькі адзін раз у жыцці патрапіла ў дом адпачынку, калі я яшчэ не хадзіў у школу. У першую ж ноч ёй прыснілася, што я зваліўся ў студню. І яна, кінуўшы ўсё, вярнулася дадому і болей туды не паехала. Маці заўсёды разважала: «Няхай ім будуць і ўсе пуцёўкі, і ўсе хваробы». Каму «ім»? Пэўна начальнікам… І яе сын аніразу за ўсё жыццё не наведаў дома адпачынку, курорта, санаторыя. Лепшы для яго адпачынак — турысцкі паход, экскурсія або збіранне грыбоў у вільготным вераснёўскім лесе.
Пісьменнікі
Калі я паказаў нашай бібліятэкарцы Святлане Аляксандраўне кнігу мемуараў «Страницы жизни», падараваную мне аўтарам, Леанідам Ісакавічам, яна здзіўлена вымавіла: «Ой, а я ж думала, што яна ў цвёрдым пераплёце». «Што ж тут дзіўнага. Шофман — не Шолам Алейхем» — патлумачыў я.
Характарыстыка
Калі іду па цэнтральнай алеі гарадскіх могілак і бачу помнік на магіле Васі, то мімаволі сціскаецца сэрца, бо і я нейкім чынам прычыніўся да смерці гэтага маладога чалавека.
Класным кіраўніком у Васі быў я, напісаў яму, як і кожнаму з выпускнікоў, характарыстыку. Але праз некалькі месяцаў Вася заяўляецца да мяне і просіць яе перапісаць. Прагледзеўшы, кажу: «Добрая характарыстыка, ніякага кампрамату ў ёй няма. Ну, прапускаў урокі без уважлівых прычын… А хіба гэта не так? Нічога змяняць не трэба». Не сказаў мне тады Вася, што знаходзіцца пад следствам па нейкай крымінальнай справе і хутка патрапіць за краты. А савецкія турмы — установы пакарання, а не перавыхаванння. Там Вася і загінуў… Калі б ведаў я, што ёсць і што можа быць, безумоўна напісаў бы новую характарыстыку, ды такую, што хоць званне Героя Савецкага Саюза прысвойвай. Можа і дапамагло б… Але позна.
