Ёсць у Смілавічах месца, пра якое ведаюць не толькі на Чэрвеньшчыне, але і далёка за межамі нашай Беларусі. Гэта сядзіба Ваньковічаў, а яшчэ яна — Агінскіх і Манюшкаў. Іх нашчадкі жывуць у розных краінах. А радавое гняздо — цудоўны палац, што мог бы стаць упрыгажэннем нашага пасёлка, — мы не змаглі зберагчы… Прычым імкліва разбурацца ён пачаў у апошнія гадоў трыццаць. Бо калі я яшчэ вучылася ў школе, гэты дом патрабаваў капітальнага рамонту, але не быў разбураны. У той яго палове, дзе цяпер абваліўся дах і зруйнаваны сцены, жылі сем’і маіх аднакласнікаў.
Вінаватых у цяперашнім занядбаным стане палаца можна знайсці шмат. Але ж хіба ад гэтага зробіцца лягчэй? Зараз, у першую чаргу, трэба задумацца пра тое, як адрадзіць яго. Толькі пакуль, відавочна, ніхто не хоча ўзяць на сябе адказнасць. Канешне, усё ўпіраецца ў грошы, і грошы вялікія. Іх не мае ні Смілавіцкі аграрны каледж, на чыім балансе знаходзіцца сядзіба, ні пасялковы выканкам. У той жа час у цэнтры Смілавічаў, як грыбы пасля дажджу, растуць будынкі. Яны, вядома, будуць патрэбны пасёлку. Але ж ні адзін з іх не параўнаецца з палацам ні прыгажосцю, ні вытанчанасцю. Будуюць іх прыватныя асобы. Думаецца, калі б знайшоўся чалавек — мецэнат, фундатар, — які б уклаў свае грошы ў рэканструкцыю сядзібы, то атрымаў бы ён вялікае маральнае задавальненне. А магчыма, і матэрыяльнае заахвочванне. І сюды б пацягнуліся шматлікія турысты, госці з усяго свету. А пакуль разбураецца ўнікальная сядзіба…
Марыцца аб тым, што ў палацы праводзіліся б літаратурныя вечарыны, канцэрты класічнай музыкі… Хто наведваў яго, той ведае, што такой акустыкі, такой аўры мала дзе можна знайсці. У пасёлку пражывае шмат людзей, якія б з задавальненнем наведвалі б такія мерапрыемствы. А колькі цікавых асобаў, творцаў можна было б запрашаць да нас!
Калі мы гаворым пра палац, то ўзгадваем і старажытны парк пры ім. Некалі мая настаўніца беларускай мовы Таццяна Сцяпанаўна Шыдлоўская расказвала нам, што яе дзед служыў садоўнікам у пана Ваньковіча і прымаў удзел у пасадцы і парка, і сада…
Старая сядзіба, старыя дрэвы… Калі ідзеш па галоўнай алеі надвячоркам, то здаецца, што зараз зазвіняць бразготкі, праедзе прыгожая карэта, запрэжаная тройкай коней… А па парку пачнуць прагульвацца паненкі ў адмысловых сукенках і іх галантныя кавалеры. І міжволі прыслухоўваешся, каб пачуць гукі вальсаў і паланезаў, што пальюцца з бальнай залы палаца…
Толькі пакуль што часцей у старым парку знаходзяць прытулак тыя, хто хоча распіць бутэльку далей ад людскіх вачэй і адпачыць, перабраўшы на свежым паветры… А можна было б зрабіць тут зону адпачынку для жыхароў Смілавічаў, з атракцыёнамі для дзяцей…
А вы ведаеце, шаноўныя чытачы, што ў нас у парку ёсць алея Кахання?! І мала знойдзецца смілаўчанаў, хто б не прызначаў там спатканні. Колькі гэтыя старыя дрэвы чулі прызнанняў, бачылі першых нясмелых пацалункаў! Назва алеі перадаецца з пакалення ў пакаленне ўжо многія гады не толькі ў пасёлку, але і далёка за яго межамі, куды разляцеліся шматлікія навучэнцы каледжа і ліцэя.
Старэюць і паміраюць дрэвы ў цудоўным парку. Памірае ўнікальная сядзіба. І не ў адной мяне баліць ад гэтага душа. Колькі неабыякавых людзей стукалася ў зачыненыя дзверы… Відаць, ужо і рукі апусцілі. І ўсё ж мне хочацца заклікаць іх: давайце не будзем здавацца цяпер, калі пры дапамозе інтэрнэту можна прыцягнуць увагу нашчадкаў знакамітых землякоў. Давайце паспрабуем выратаваць тое, што яшчэ засталося…
Таццяна ЗАБАЎСКАЯ, г.п.Смілавічы
да бесполезно все это. в березинской районке за 1996 год видела подобную статью, только о доме графа Потоцкого, расположенном в Березино. руководство района клятвенно обещало отреставрировать. а воз и ныне там. только когда поняли, что денег не найдут, выставили на аукцион. который до сих пор никаких результатов не принес.