На Лагойшчыне ў хаце цешчы Лізаветы Васільеўны аднойчы ўбачыў хударлявую пажылую жанчыну. Яе абветраны загарэлы твар аздаблялі блакітныя прамяністыя вочы. Аб перажытым сведчылі глыбокія маршчыны. Размаўляла яна напеўна, мяккім прыемным голасам, на чыстай роднай мове. Актыўна жэсцікуліравала рукамі. Жонка паведаміла:
— Колькі сябе помню, яна сябруе з маці. Нам, малым, заўсёды прыносіла пачастункі: цукеркі, цукар кускавы, пернікі, абаранкі.. Жыве ў вёсцы за восем кіламетраў адсюль.
Калі жанчына сабралася ісці дамоў, прапанаваў падвезці. Сяброўкі дружна засмяяліся, ажно разгубіўся.
— Дзякуй, саколік! На машынах не езджу. Куды патрэбна — дабіраюся пешшу. Не сядзіцца мне ў іх.
— Раней яна хадзіла ў Мінск і прыносіла адтуль нам прысмакі, — патлумачыла жонка.
— Няўжо, Райка, помніш? — узрадавалася жанчына.
— А як жа! Мы чакалі Вас, пільна глядзелі на дарогу, каб сустрэць першымі.
— Ад заканчэння вайны і пакуль не пачалі свабодна гандляваць у магазінах хлебам, хадзіла я да брата ў Мінск, — узгадала жанчына. — Ён дапамагаў мне харчамі. Вярталася дамоў з поўным мяшком. І сёння б дайшла, але няма ў тым патрэбы. Цяпер толькі ў Плешчаніцах пешшу наведваю сваякоў. Не абцяжарвае хада. Гаспадар мой даўно памёр, дзяцей не маю. Часу хапае. Устаю з пеўнямі, выходжу на шлях — наваколле звініць ад птушыных спеваў. Не ідзеш, а нібы на крылах ляціш…
У мяне і мову заняло. Да Мінска ж 110 кіламетраў, а ў Плешчаніцы , як кажуць, 10 кіламетраў з гакам. Каб хто іншы сказаў, ніколі б не паверыў. Пра сябе назваў яе Хадуляй.
…Ішлі гады. Яшчэ шмат разоў давялося сустракацца і размаўляць з гэтай жанчынай. Імкнуўся запомніць яе самавітыя слоўцы. Зрэдку, калі здараўся дождж, дазваляла давезці дамоў.
Аднойчы, вяртаючыся са службовай камандзіроўкі, заскочыў да цешчы. За сталом сядзелі заплаканыя Лізавета Васільеўна і гэтая жанчына, яе сяброўка. Гарэла свечачка, стаяла шклянка з гарэлкай і хлебам.
— Хто памёр? — пытаюся. — Чаму не паведамілі нам?
— Супакойся, саколік! Сёння дзень Пятра і Паўла, у які нарадзіўся мой адзіны сыночак Пятрок. Загінуў ён на фронце. А твая цешча Альжбета — мая нявестка. Няма ўжо ніякага сэнсу захоўваць таямніцу. Кахаліся яны. Увосень 41-га года меліся справіць вяселле. Але пачалася вайна, на якую ён пайшоў у першы ж дзень і не вярнуўся. Усе гады лічу Альжбэтку нявестачкай, а сябе — яе свякроўю. Іншай радасці ў мяне няма. Яе дзеткі — як унукі мне. Кожнае лета сумесна адзначаем яго дзень нараджэння. Адчула ўжо слабасць, памру хутка. Мо, і апошні раз сядзім удваіх, плачам. Даўно пара мне сустрэцца з сыночкам на тым свеце. Прысядзь, калі ласка, да нас, памяні яго. Прыемна яму будзе.
Ледзь сам не заплакаў: да якіх аголеных струн душы датыкнуўся!
Праз зіму, прыехаўшы на Радуніцу ў гэтую вёску, даведаўся, што Хадуля пакінула наш свет. Наведалі яе магілу, усклалі кветкі. Якім жа моцным, незвычайным яна была чалавекам! Да апошняга подыху любіла і помніла свайго сына і ўсё, што звязана з ім.
Няма ўжо з намі і маёй шаноўнай цешчы Лізаветы Васільеўны. Але вобразы гэтых жанчын засталіся ў памяці жывымі, яркімі.
Іван ЯРАШЭВІЧ,
член Саюза
пісьменнікаў Беларусі, г.п.Смілавічы
