НАВАЛЬНІЦА
Сонца пякло так, што і дзецца ад яго не было куды. І хоць бы воблачка на небе, хоць бы ветрык падзьмуў.
Абмялела рака. Сохлі травы. Ад спякоты вылінялі пяшчотныя мяккія пялёсткі валошкі пра дарозе.
На ліпе ў буслянцы нерухома, падобныя на два пытальнікі, застылі бусел з бусліхаю. У кусты бэзу пазашываліся куры.
Але вось па небу пасунуліся клубы рваных набухлых хмар. Рассыпаўся гром. Азваліся, заскакалі па жытнёвых палетках маланкі.
Наляцеў парывісты вецер, загойдаў верхавіны бярозак, што стаялі на пагорку ля кузьні. Яны ажно гнуліся долу і глуха стагналі.
Не пераставаў грукатаць гром. Бліскавіцы-маланкі раз-пораз паласавалі чорныя, як абсмаленыя вуголлем, хмары.
І ўжо ні таго бусла з бусліхаю на ліпе, ні курэй у бэзе. Як растаялі, зусім не відаць.
Новы шалёны парыў ветра прыспешыў навальніцу. З неба палілося, як з вядра. Лопат, шум ажно заклала вушы.
Так моцна ўдарыў пярун, што вокны задрыжэлі і хаты захадзілі хадуном. Успыхвалі сінія, як вужакі, маланкі.
Ачышчальная залева тугімі струменямі выбівала пыл з кустоў і дрэваў, а пасля зганяла бруд з вуліц і двароў.
Пад драўляным мастком, як добра ўшчыненае ў дзежы хлебнае цеста, узбунтавалася, распухла рака. Вада віравала пад мастком, раўла, ажно дрыжэлі парэнчы і насціл.
Над вёскаю бушавала, раўла навальніца.
Гаючая вада
Па вуліцы, узнімаючы за сабой воблакі пылу, праехала машына, і я павярнуў на звілістую сцяжынку, пайшоў нізам па лузе.
У маі як ні праз дзень ішлі цёплыя дажджы, ярка зелянела трава, за адну ноч выпусцілі маладое клейкае лісцейка бярозкі, паветра, настоенае на травах і зёлках, было лёгкае, чыстае, а цяпер, хоць і чэрвень на зыходзе — дажджу ні каплі. Адно сонца, як мазоль на назе, кожны дзень няшчадна смаліць. Трава пажухла, стала шэрая ад пылу.
Мінуў сажалку, у якой успыхвалі маленькімі вясёлкамі пырскі — тут плюхаліся ў вадзе два хлопчыкі — і падаўся далей, у бок лесу.
Гарачыня не спадала. З вылінялага, высмажанага неба ўсё гэтак жа няшчадна пякло белае сонца.
У траве не стракаталі зялёныя конікі, пахла разагрэтым палынам і жоўтым любінам. Высока над галавою лунаў ледзь прыметны коршак.
Праз колькі часу сцяжынка крута павярнула ўбок, прашыла густыя кусты ядлоўцу — і нарэшце я апынуўся ў лесе. Хоць бы адзін лісток шалухнуўся, змоўклі, пахаваліся ў кустах птушкі.
Да светлай палянкі яшчэ далекавата, вярсты са тры. Учора на ёй з дзядькам Максімам, егерам, касілі для ласёў і казуль на зіму сена. Махалі косамі раненька, пакуль трава была мяккая і сонейка яшчэ ўгору не паднялося. К вечару сена высахла, ажно церлася, але ў копы яго скласці не паспелі.
Пакуль ішоў, спякота адолела. Ногі перастаўляліся з цяжкасцю, як у вадзе ўсё роўна. А яшчэ смага мучыла, і я найперш павярнуў да крынічкі.
Кінуліся ў вочы два крапіўнікі, якія праляцелі нада мною.
“Пэўна, ім таксама вадзіцы захацелася”, — падумалася.
На пагорку ля самага каменя-валуна раслі дзве бярозкі, якія галінаваліся ажно да самай зямлі, а з-пад каменя вузкай стужкаю, акаймаванай лозамі, бліскучай палоскай вады бруілася крынічка.
Хоць сонца і тут пякло, аднак задухі не адчувалася, бо між кустоў пад засенем лістоў патыхала прахалодаю, пагульваў слабы ветрык.
Тут, на кусціку лазы, я зноў убачыў двух крапіўнікаў. “Пакаўтавалі вадзіцы матылькі ды адпачываюць перад дарогай”, — прыйшла ў галаву здагадка.
Прыляцела да крынічкі сінічка. Прысела ля беражка, напілася, весела зацінькала і ў кустах схавалася.
Зняў з калка кузопчык з бяросты, напіўся з крыніцы і я вадзіцы. А яна хоць і халодная, ажно ў зубы коліць, але смачная, гаючая.
Напіўся — і як бы занава на свет нарадзіўся. Куды толькі стома з цела падзелася…
Карасі разгуляліся
Іду вузкай сцяжынкаю, што звіваецца жоўтай выгарэлай стужкай сярод высокіх, дзівосна белых рамонкаў. Поруч, між вербаў і алешын, рэчка раскінулася. У вадзе дзікія качкі плюскочуць, а каля дуба, на пагорку, даўгагрывы конь, белы ў яблыкі, пасецца.
Пачуўся рокат матора, і з-за кустоў, пакідаючы пасля сябе даўжэзны след кармавой хвалі, паказалася “казанка”. А як лодка схавалася за паваротам ракі, я зноў наперад падаўся.
У паветры сцелецца хмельны, густы пах чабору. У траве конікі трашчаць, пералятаючы з кветкі на кветку. Звіняць пчолы. Носяцца, пранізліва кігікаюць кнігаўкі. Яны паспелі ўжо вывесці дзяцей, і клопату ў птушак — хоць адбаўляй.
Каля затокі, пад алешынай, у высока падкасаных штанах, з акулярамі на бусліным носе стаіць з вудаю рыбак. З ім — вялікі сабака. Вушы ў яго тарчма. Аўчарка, значыць.
Сабака раптам забрахаў, кінуўся да мяне, лізнуў у руку, а ў мяне ад такой неспадзяванкі ажно мароз па скуры пайшоў.
Мужчына павярнуўся ў мой бок, паклікаў да сябе Рэкса, і я пазнаў яго. Гэта быў дзядзька Пракоп з суседніх Вераскоў, які ўвесь час працаваў у калгасе кавалём. Праўда, апошнія гады, як пайшоў на пенсію, жыў у горадзе, у сына, але ў свае Вераскі наведваўся часта, асабліва летам. “Што мне рабіць у той мураванцы пад самым небам, хіба што варон лавіць?” — жартаваў дзядзька Пракоп, калі ў яго пыталіся, чаму ў сына не сядзіцца.
Падыходжу да яго, вітаюся за руку. Дзядзька Пракоп сівы ўвесь, як лунь, а вочы пабляклыя, што зімовае неба.
Сядзім пад алешнікам амаль побачкі і вудзім рыбу. Лёгкі ветрык прыемна абдзімае твар. Над намі сіняе ціхае вечнае неба. Па ім плывуць лёгкія белыя аблачынкі. У лазняку скачуць, перагукваюцца птушкі. А за рэчкаю цёмны хвойнік сінее. Любата такая, што ажно сэрца ад радасці заходзіцца.
Дзядзька Пракоп ужо выцягнуў трох акунёў і чатырох плотак, а маю вуду і піяўкі абмінаюць.
— Не бядуй, — суцяшае мяне. — Да вечара яшчэ зловіш… Паменела ў рэчцы рыбы, а раней — хоць апалонікам чэрпай яе тут. Цяпер ад гэтай хіміі рады няма: і на галаву, і на зямлю сыплюць. А дзе пачынаецца хімія, так канчаецца жыццё. Паніжэла, стала садзіцца за курчастыя сосны сонца. І раптам цішыню парушылі ўсплескі вады.
— Бачыш, як карасі разгуляліся… Гэта сонейка, калі заходзіць, іх такімі прыгожымі, залатымі робіць, — зазначыў дзядзька Пракоп.
Злавілі па ладнай плотцы і таксама пачалі дамоў збірацца.