Больш за ўсё мне б хацелася пабываць у мінулым, каб можна было паглядзець, як у кіно, на сваіх продкаў, на іх паўсядзённае жыццё. І ўбачыць адразу многія пакаленні далёкіх родзічаў. Але ж такіх цудаў, на жаль, не здараецца. Даводзіцца задавальняцца разглядваннем старых фотаздымкаў. І калі бываю ў гасцях у сваёй шматлікай радні, то абавязкова прашу іх паказаць.
Аднойчы вырашыла скласці сваё радаводнае дрэва. Але аказалася, што далей бабулі з дзядулем з аднаго боку і прабабулі ды прадзеда з другога, не знайсці звестак. І спытаць няма ў каго. Канешне, маюцца ў Беларусі архівы, можна пашукаць там. Але ж мы, людзі, занятыя на працы, адкладваем гэта на потым, можа, нават на пенсійныя гады…
Затое мне пашчасціла застаць у жывых (і доўгі час расці з ёю) бабулю — Крук Зінаіду Іванаўну. Жыла яна ў вёсцы Падгор’е, што раскінулася ўздоўж ракі Волма непадалёк ад Смілавічаў. Бабуля выгадавала шасцярых сыноў, мела 22 унукі. А праўнукаў — больш за 40. Сярод іх ёсць бізнесмены, настаўнікі, урачы, інжынеры, выкладчыкі ВНУ і прадстаўнікі самых розных прафесій.
Я — з малодшых унукаў, таму бабуля здавалася мне зусім старэнькай. Зрэшты, яно так і было, бо памерла яна амаль у сто гадоў. Знешнасць мела звычайную, а вось адзенне настолькі каларытнае, што я і не бачыла больш такога ў жыцці. Бабуля насіла сапраўдны андарак, да пят, упрыгожаны атласнымі рознакаляровымі стужкамі. Гэтыя стужкі былі такімі яркімі, што мне, малой, здаваліся самымі лепшымі ўпрыгажэннямі! Цікава, а якой запомняць мяне мае трое ўнукаў, калі на бабулі, як і на маме, джынсы?..
Была бабуля непісьменнай, умела толькі распісацца. Але гэта была крыніца жыццёвай мудрасці. Колькі яна ўсяго ведала! Кожны дзень расказвала нам усё новыя і новыя аповеды, якія замянялі казкі і былі такімі ж цікавымі і павучальнымі, толькі ўзятымі з рэальнага жыцця.
Дзяўчом бабуля служыла ў няньках у яўрэйскай сям’і ў Смілавічах. Яна шмат расказвала пра іх побыт і адносіны. З таго часу я ведаю, што ў яўрэйскіх сем’ях вельмі паважлівае стаўленне адзін да аднаго. Там ніколі не дапускаецца абраза, грубае слова…
Наогул, каб вярнуць тыя гады, калі была жывая бабуля, то я пасадзіла б яе насупраць і запісвала кожнае слова. І гэта была б цэлая кніжка, якая б вучыла мудрасці, бязмежнай дабрыні. Бо не памятаю, каб яна сказала пра каго благое слова. Затое памятаю яе заўсёдную дапамогу людзям у розных сітуацыях, лячэнні хвароб. А таксама малітвы, якіх бабуля ведала на памяць вялікую колькасць. Мне сорамна зараз успамінаць, што калі яна спрабавала вучыць нас той самай «Ойча наш», мы, дзеці, смяяліся. Нам жа казалі ў школе, што Бога няма. І што было модным дзяўчатам у міні-спаднічках на высокіх абцасах да нейкай «старыны дрымучай», што нават кніг не чытае, тэлевізар не глядзіць…
Але ці разумнейшыя мы цяпер, калі скончылі тэхнікумы і інстытуты, не вылазім з інтэрнэту? Я думаю, што ўсе нашы веды, вопыт патрэбны, канешне, на працы. Але ж перадаць дзецям, якія ідуць па жыцці іншым шляхам, атрымліваецца, мала чаго можам. Шмат у нашых галовах лішняга, штохвіліннага. Не хапае тае векавой мудрасці, і ніякі інтэрнэт тут не дапаможа. Мы так занятыя працай, так хочам усюды паспець… А калі мая маленькая ўнучка ўхопіць мяне на бягу і абдыме за калені, скажа сваё «бабаська», то я бы спатыкнуся, сэрца маё зойдзецца ад лагоды. І тут жа думка — мабыць, рана мы становімся бабулямі і дзядулямі. Любіць-то мы іх, канешне, любім, стараемся падарункамі парадаваць. Але, на мой погляд, бабуля павінна быць вольнай хаця б ад службовых абавязкаў. Каб можна было ў любы момант пабыць з унукамі, напячы ім піражкоў, расказаць казку альбо апавяданне з жыцця. Але ж гэта мары, мары… Калі ўнукі змогуць абняць ужо не за калені, а за плечы, ці спатрэбяцца ім мае казкі?.. І ўсё ж пастараюся узварушыць сваю памяць, дзень за днём успомніць бабуліну навуку і скласці няхай сабе і рукапісную кнігу з яе жыцця для сваіх унукаў. А пакуль жывуць бабуліны нявесткі — мая матуля Валянціна Лукінічна Крук і паважаныя цётачкі Любоў Рыгораўна і Ганна Сцяпанаўна, зрабіць гэта будзе няцяжка, бо яны і самі — жанчыны мудрыя і цікавыя. Хапіла б толькі часу!
Таццяна ЗАБАЎСКАЯ
